Idioma osco
El osco fue una lengua itálica, perteneciente al grupo de las lenguas osco-umbras, hablada en la parte centro-meridional de la península itálica durante parte de la antigüedad.
Osco | ||
---|---|---|
Hablado en | Antigua Italia | |
Región | centro-sur de la península itálica | |
Hablantes | Lengua muerta | |
Familia | Indoeuropeo Itálico Osco-Umbro Osco | |
Escritura | Alfabeto osco, latino y griego | |
Códigos | ||
ISO 639-2 | ine | |
ISO 639-3 | osc | |
Lenguas de la antigua Italia en la Edad del Hierro con la distribución del osco. | ||
Aspectos históricos, sociales y culturales
Se trata en realidad un concepto lingüístico complejo, con variantes dialectales. Sirvió de lengua principal de los samnitas, habitantes de la zona vecina del Lacio, en la Campania. En el 290 a. C. los samnitas fueron sometidos a Roma, pero hasta la guerra social del 90-89 a. C. mantuvieron el uso oficial de su lengua. Quedan de ella algunos nombres propios de persona y algunas glosas, además de unas 650 inscripciones,[1] la mayoría muy breves (aunque hay una de unas 300 palabras) y escritas en tres alfabetos distintos: griego, latín y un tercero nativo, derivado del griego por medio de los etruscos.
En relación con el osco estaban algunos de los llamados dialectos sabélicos, hablados por una serie de tribus localizadas al este del Lacio, entre Umbría y la Campania (sabinos, pelignos, marrucinos, marsos, vestinos, volscos), conocidos por glosas y en varios casos también por algunas inscripciones.
Descripción lingüística
Características
El osco tenía mucho en común con el latín, aunque también hay muchas diferencias notables y muchos grupos de palabras comunes del latín estaban ausentes o representados por formas completamente diferentes. Por ejemplo, el latín volo, velle, volui, y otras formas de la proto-indoeuropeo de la raíz *wel- ('a voluntad') en osco y en umbro estaban representadas por las palabras derivadas de *gher ('desear'): osco herest ('él querrá').
También en fonología, el osco exhibió una serie de diferencias claras con respecto al latín: así, el osco 'p' en lugar del latín 'qu' (Osc. Pis, Lat. Quis) (compárese la división celta-Q y celta-P de las lenguas celtas); 'b' en lugar de la 'v' latina en posición inicial; 'f' medial en contraste con la 'b' o la 'd' latina (Osc. mefiai, Lat. mediae).
El osco se considera una de las lenguas itálicas más conservadoras, y entre las lenguas indoeuropeas atestiguadas solo rivaliza con el griego la retención del sistema de vocales heredado con los diptongos intactos.
Fonología
El inventario consonántico del osco viene dado por:
labial | alveolar | palatal | velar | lab.-vel. | glotal | |
---|---|---|---|---|---|---|
Oclusiva sorda | p | t | k | |||
Oclusiva sonora | b | d | g | |||
Fricativa | f | s | h | |||
Nasal | m | n | ||||
Sonante | w | r, l | j | w |
El inventario vocálico reconstruido constaría de los siguientes elementos:
Breve | Larga | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
anterior | central | posterior | anterior | central | posterior | |
Cerradas | i | u | iː (= ī) | uː (= ū) | ||
Semicerradas | e | o | eː | |||
Semiabiertas | ɛ | ɛː | ||||
Abiertas | a | aː |
En las inscripciones, los signos <í> y <ú> transcriben las letras para los fonemas /e(ː)/ y /o/, mientras que los signos <i> y <u> se refieren a /i(ː)/ y /u(ː)/. Y por otra parte el signo <e> = /ɛ(ː)/. Ocasionalmente las vocales largas en las inscripciones con alfabeto osco se transcriben duplicando la vocal.
Alfabeto osco
Transliteralización |
---|
Pai fiet postrud meddicud cernaias. Virieis censurineis eicas tris eh peilatas sint sulliais fertalis stuflata sint miblussimi nessas staiet portas slagid. |
Quae fiunt postero magistratus cenariae. Virri censorini hae tres ex pilatae sunt sullis fertilis statutae sunt inventa proximae stant portae loco. (Latín) |
Que harán con la cena del posterior magistrado. Virri censura estos tres cerdos que son acechados en tierra fértil. Son las próximas puertas, están en el lugar. (Español) |
Los oscos tenían su propio alfabeto inspirado en el alfabeto etrusco, a su vez inspirado en el alfabeto griego. También se han encontrado documentos oscos escritos en alfabeto latino y en alfabeto griego.
El alfabeto tenía 21 letras. Las vocales eran originalmente 5 en número: a, e, i, u, o. Posteriormente, se agregaron otras dos: í y ú para indicar un ente sonoro intermedio, es decir, para el primero y para el segundo.
La escritura se realizaba de derecha a izquierda. Es posible vincular dos letras en la misma palabra cuando las líneas verticales de las dos letras están una al lado de la otra. Las palabras que están en la misma línea están separadas por un punto o dos puntos superpuestos. Los primeros nombres se abrevian, más raramente los gentilicios para los nombres de las personas. Los términos que definen un cargo público también se abrevian (MT de Meddix Tuticus).
Si bien el idioma se hablaba igual en el territorio, el alfabeto no era homogéneo. De hecho, las escrituras descubiertas en varios lugares muestran que no siempre se usaron las letras del alfabeto clásico. En Lucania y en Brucio se utilizó el alfabeto griego. Los sabinos, pelignos, marsos, ecuos, entre otros, por su cercanía a los latinos, utilizaron el alfabeto latino.
- Alfabeto osco
- Ejemplo de la escritura osca
Inscripciones
Las inscripciones en osco más importantes son la "Tabla Osca”, la "Tabla Agnone", la "Tabla Bantina" y la "inscripción del Cippus Abellanus". Las dos primeras inscripciones tratan sobre ritos de culto a la diosa Ceres y otros dioses oscos, la tercera sobre un plebiscito o ley municipal de los oscos en Bantia, la cuarta sobre un tratado de construcción entre los municipios de Nola y Abella.
También aparecen inscripciones oscas breves en algunas fachadas de casas y edificios antiguos de Pompeya. Fueron sacadas a la luz durante las excavaciones arqueológicas de Pompeya. En esta ciudad, durante la época del imperio romano los habitantes aún hablaban osco.
En la sección de epigrafía del Museo Arqueológico Nacional de Nápoles se conserva una rica colección de inscripciones en osco.
A continuación se muestran cinco inscripciones oscas ("Tabla Osca", "Tabla Agnone", "Tabla Bantina", "Cippus Abellanus" y una larga de Pompeya) comparadas con el latín y el español:[2][3]
Inscripción larga de Pompeya
Osco Latín Español M. Siuttiis M. f. N. Puntiis M aídilis eka viam teremnantns ant púutram Stafíinam. Víu teremnatust íst perek X, iússu vía Pumpaiiana teremnattens perek. Ill ant kaílam Iiiveis Meeilikiieis. Ekass vias iním via luviia it Dekkviarím medíkeís Pumpaiianeís serevkid imaden úpsens, ínusu aídiles prúfatted. M. Suttius M. f. N. Pontius aediles hanc viam terminaverunt ante pontem Stabilam. Via terminata est perticis iidem viam Pompeianam terminaverunt perticis. Iii ante caelum lovis, Milichii enim viam loviam et Decurialem magistratus Pompeiani auspicio ab imo operent, idem aediles probaverunt. Los ediles M. Suttius M. f. N. Pontius aquí terminaron la vía ante el puente Stabile. La vía terminada es de perchas las mismas vías de Pompeya terminaron de perchas. Iii ante el cielo Júpiter, Milichii a por la vía de Júpiter y Decuriale, los magistrados de Pompeya al auspicio desde abajo operen, los mismos ediles probaran. V. Aadirans V. eitiuvam pam vereiiai Pumpaiianai tristamentud deded, eísak eitiuvad V. Viinikiis Mr. kvaisstur Primpaiians triíbúm ekak kúmbennieis tanginud úpsannam, deded ísidum prúfatted. V. Adiranus V. f. pecuniam quam iuventuti Pompeianae testamento, dedit ea pecunia V. Vinicius Mr. f. quaestor Pompeianus tribum hanc conventus tangibile operandam, dedit idem probavit. V. Adiranus V. f. el dinero como ayudó el testamento de Pompeya, dio ese dinero al cuestor V. Vinicius Mr. f. la tribu de Pompeya de este convento tangible operando, dio la misma prueba.
Tabla Osca
Osco Latín Español Status pus sint hurtin Cerrin: Vezce statif, Euclui statif, Cerri statif, futrei Cerriai statif, anter statai statif, ammai Cerriai statif, diumpais Cerriais statif, liganac deicei entrai statif, anafriss Cerriuis statif, matuis Cerriuis statif, Ivei Verehasiui statif, Ivei regaturei statif, Hereclui Cerriui statif, Patanai Pistiai statif, deivai genetai statif. Asai purasiai sahtum tefurum alttrei putereipid acenei sacarahiter. Stati qui sunt horto Cereri: Vetusci status, Euclo status, Cereri status, creatrici Cereri status, inter statae status, amore Cereri status, lymphis Cereris status, lege dici intra status, imbribus Cereris status, mattis Cereri status, Iovi Vergario status, Iovi rectori status, Herculis Cereris status, Pandae Pisteae status, divae genitae status. In ara igniario sanctum holocaustum in altero utroque anni sancitur. Estos huertos son de Ceres que: Vetusci esta, Euclo esta, Ceres esta, el creador entre Ceres esta, el amor de Ceres esta, la linfa de Ceres esta, la ley entra a decir esta, llueve Ceres estas, planificando Ceres esta, Júpiter Vergario esta, Júpiter el rector esta, Hércules y Ceres están, Panda Pistea esta, la deida produce esta. En un altar de fuego en un incendio santo, en el otro, cada año consagren. Flusasiais az hurtum sacarater. Pernai Cerriai statif, ammai Cerriai statif, flusai Cerriai statif, Euclui paterei statif. Asas ecasc estint hurtui: Vezcei, Euclui futrei anter statai Cerri, ammai diumpais liganac deicei entrai Cerriai anafris matuis Ivei Verehasiu Ivei pihiui regaturei Hereclui Cerriui Patanai Pistiai deivai genetai. Assai purasiai sahtum tefurum alttrei putereipid acenei hurz decamanniuis stait. Floralibus ad hortum sacrificatur. Pernae Cereri status, amore Cereri status, florae Cereri status, Euclo patri status. Arae hae exstant horto: Vetusci, Euclo creatrici inter statae Cereri, amore lymphis lege dici intra Cereri, imbribus Cereris, mattis Cereris, Iovi Vergario, Iovi pio rectori, Herculis Cereris, Pandae Pisteae, divae genitae. In ara igniario sanctum holocaustum in altero utroque anni hortus decumanis stat. Florecen los huertos a sacrificar. Las piernas de Ceres están, el amor de Ceres esta, las flores de Ceres están, el padre Euclo esta. Al altar de estos huertos existentes: Vetusci, Euclo el creador entre Ceres esta, el amor de Ceres, la linfa de Ceres, la ley dice entra, llueve Ceres, planificando Ceres, Júpiter Vergario, Júpiter el rector leal, Hércules y Ceres, Panda Pistea, la deidad produce. En un altar de fuego en un incendio santo, en el otro huerto, cada año décimo están.
Tabla Agnone
Osco Latín Español Ceri arenticai manafum pai pusi heriam suvam leginom aflacud suvam orsus inim malax nistrus Paciu Cluvatiud valaimas puclum ant cadum Damia leginom idic tifei manafum Viibiai ampulum radad. Ceri arenticai valaimas puclum it ullas leginei radad lamatir acrid eises dunte it caispatar it crustatar. Cereri ultrici mandavi qui quae vim suam legionem affligat suam ursos enim malevolos propinquos Pacio Clovatio optimae puerum, ante cadere Damiae legionem id tibi mandavi Vibae ministrum reddat. Cereri ultrici et illius legioni reddat tundatur acriter eius unde, et caedatur et cruentetur. Ceres la vengadora mandada que alguien fuerte de su legión aflija, sus osos a por los malos cerca del mejor chico Pacio Clovatio, ante caer la legión de Damia, Vibia él te mando de vuelta a rendirte. Ceres la vengadora y ellos de la legión rendidos, agudos, golpen aquellas ondas, caídos y sangrientos. Svai nip aut svai tiu idic fificus pust eis com cafad aut nei puttiad aut svai pid perfahtum puttiad. Nip huntruis nip subruis aisusis puttians pidum puttians ufteis Pacim Cluvatiui valaimas puclum. Pun far cafad nip puttiad edum menum limupi pai humuns bivus caranter. Si nec aut si id tu decreveris post ea cum capiat aut non possit quandoque aut si quid perficere possit. Nec inferis nec superis sacrificiis possint quidquam possint optati Pacio Clavatio optimae puerum. Quando far capiat nec possit edere minuere famem quae homines vivi vescuntur. Si no o si el decretó con ti, posteriormente ella, cabe, no se puede o si pudieron perfectamente. Ni inferiores ni superiores sacrificios pueden ni alguien puede, ha optado el mejor chico Pacio Clovatio. Cuando el trigo cabe ni se puede comer o disminuir el hambre de algunos hombres vivos alimentados. Suluh Pacis Cluvatiis valaimas puclui turumiad. Viibiai Aquiai svai aflacus Pacim Cluvatim valaimas puclum subra inim tuai leginei it sacrim svaipuh aflacus huntrus terras huntrus apa, Pacim Cluvatim puclum valaimas Ceri arenticai aut ulas leginei. Denique Pacius Clovatius optimae puero torqueator. Vibae Aquiae si affligeris Pacium Clovatium puerum optimae supra enim tuae legioni et sacrum sive affligeris infra terra infra aqua, Pacius Clovatius puerum optimae aut Cereri ultrici aut illius legioni. Finalmente el chico Pacio Clovatio, mejor torqueador. Viba Aqua si Pacio Clovatio el chico mejor aflija, sobre tu legión y sagrada, entonces aflije, debajo la tierra, debajo el agua, Pacio Clovatio el chico mejor o Ceres la vengadora o ellos de la legión.
Tabla Bantina
Osco Latín Español Onomust izic svai mins quaistur moltam angitunur deiuast maimas carneis senateis tanginud osins pun ioc egmo com parascuster. Svai pis pertemust pruter pam deiuatud sipus comenei perum dolom malom siom ioc comono mais egmas touticas amnud pam pieisum brateis aut cadeis amnud inim idic siom dat senateis tanginud maimas carneis pertumum piei ex comono pertemest izic eizeic zicelei comono ni hipid. Erit is si minus quaestor multam proposuerit iurabit maximae carnis senatus tangibile dummodo, quando adsint ea cum res consulta erit. Si quis pertimuerit, prius quam iurato sciens in comitio sine dolo malo se ea comitia magis rei publicae causa quam cuiuspiam gratias aut cadis causa enim id se de senatus tangibile maximae carnis pertimere qui sic comitia pertimet, is eo die comitia ne habuerit. El será si menos el cuestor propusiera mucho jurar la máxima carne del senado tangible, siempre y cuando asista ahí con el culpable consultándole. Si quien temé lo anterior como juró, sabiendo en el comité sin dolo malo los juicios más el asunto público como causa cualquiera, será las gracias o la caída de la causa del senado tangible por la carne máxima temida que por tanto el juicio será temido, en ese día ni habrá juicio. Pis pucapit pust exac comono hafet meddis dat castrid oufur en einatus factud pous toutos deiutuns tanginom deicans siom dat eizas idic tangineis deicum pud valaimom touticom todait ezum nep fafacid pud pis dat eizac egmad mins deuiaid dolud malud. Quis quandoque post hac comitia habebit magistratus de castro vel in pecunias facito ut populus iurati tangibilium dicant se de iis id tangibilis dicere quod optimum publicum censeat esse neque fecerit quo quis de ea re minus iuret dolo malo. Quien una vez posterior de este juicio tiene magistrados de castillo, quiere dinero, hace que el pueblo juré siendo tangible, diga lo mismo, decir que mejor el público evalue ser, ni haga que el culpable menos jure el dolo malo. Svai pis contrud exeic fefacust aut commono hipust molto etanto estud it svai pis ionc fortis meddis moltaum herest ampert minstreis aetis eituas moltas moltaum licitud. Si quis contra hoc fecerit aut comitia habuerit multa tanta esto et si quis eum fortis magistratus multare volet dumtaxat minoris partis pecuniae multae multare liceto. Si quien esta en contra haga o en el juicio habrá mucho, tanto esto y si quien del fuerte magistrado quiere multar simplemente en menores partes del mucho dinero lícito, multe. Svai pis pru meddicutud altrei castrous aut eituas zicolom deicust izic comono ni hipid ne com op toutad petirupert urust sipus perum dolom malom it trutum zico touto peremust petiropert nep mais pompis com preiuatud actud pruter pam meddicat didest it com posmom com preiuatud urust eisucem ziculud zicolom nesimom comonom ni hipid. Si quis pro magistratu alteri castri aut pecuniae diem dixerit is comitia ne habuerit nisi cum apud populum quater oraverit sciens sine dolo malo et definitum diem populus peremerit quater neque magis quinquies cum reo agito prius quam iudicationem dabit et cum postremum cum reo oraverit ab eo die dierum proximorum comitia ne habuerit. Si quien para el magistrado del otro castillo o dinero dijiera en el juicio no tiene nada con el pueblo y en cuatro días orando la verdad sin dolo malo y días definidos, el pueblo ni apoderado de cuatro, cinco o más con el culpable actuó el anterior como juzgando lo dado y con el posterior, con el culpable oraron por día a día, al final ni habrá próximo juicio. Svai pis contrud exeic fefacust ionc svai pis herest meddis moltaum licitud ampert mistreis aetis eituas licitud. Pun censtur Bansae toutam censazet pis ceus bantins fust censamur esuf it eituam poizad ligud iusc censtur censaum anget uzet. Aut svai pis censtomen nei cebnust dolud malud it eizeic uincter esuf comenei lamatir meddixud toutad praisentid perum dolum malom it amiricatud allo famelo it ei sivom paei eizeis fust pae ancensto fust toutico estud. Si quis contra hoc fecerit si quis volet magistratus multare, liceto, dumtaxat minoris partis pecuniae liceto. Quando censores Bansae populum censebunt qui civis bantinus erit, censetor ipse et pecuniam qua lege censores censere proposuerint. Aut si quis in censum non venerit dolo malo et in eo convincitur, ipse in comitio veneat praetoris magis tratu populo praesente sine dolo malo et amicitia alia familia et pecunia ei saevo quae iis erit, quae incensa erit publica esto. Si quien este en contra haga si quien quiere multar magistrados, el licito simplemente en menores partes del mucho dinero licito. Cuando los censores de Bansa evaluen el pueblo que los ciudadanos bantinos sean censores por su parte y el dinero de que lado de la ley evaluaran los censores propuestos. O si quien evaluo no venir en dolo malo y en eso de convencer por su parte, en el comité vinieron más pretores, trataron el pueblo presente sin dolo malo y el resto de los amigos, familias, y el dinero cruel que sea, que incendie el público esto. Praitur svai praifahtus pud post exac Bansae fust svai pis op eizois com atrud ligud acum herest aut pru medicatud manim aserum eizazunc egmazum pas ex aiscen ligis scriftas sint ne puhim pruhipid mais zicolois nesimois. Praetor si praefectus post hac Bansae erit, si quis apud eos cum, altero lege agere volet aut pro iudicato manum asserere earum re, quae hisce in legibus scriptae sunt, ne quem prohibuerit magis diebus proximis. El pretor si pone a cargo posteriormente en esto a Bansa, si quien en presencia de ello con otra ley quiere actuar o para juzgar la mano de cosecha, el culpable bosteza en las leyes escritas, son de que manera ni prohibidas, más los próximos días. Svai pis contrud exeic pruhipust molto etanto estud it svai pis ionc meddis moltaum herest licitud ampert minstreis aetis eituas moltas moltaum licitud. Praitur censtur Bansae ni pis fuid nei svai quaistor fust nep censtur fuid nei svai praitur fust it svai pis praitur it svai pis quaistum nerim veirom fust izic post eizuc fuid. Si quis contra hoc prohibuerit, multa tanta esto et si quis eum magistratus multare volet, liceto, dumtaxat minoris partis pecuniae multas multare liceto. Praetor censor Bansae ne quis fuit, non quaestor fuerit, neque censor fuit, non si praetor fuerit et si quis praetor et si quis quaestor neve virum fuerit is post ea fuit. Si quien esta en contra de prohibir mucho, tanto, esto y quien de los magistrados quiere multar licitos, simplemente en menores partes del mucho dinero lícito, multe. El pretor y censor Bansa ni quien fuese, no fue cuestor, ni censor fue, si no fuera pretor y si quien pretor y si quien cuestor, ningún varón fue el, lo posterior a eso fue. Svai pis contrud exeic fust estud izic amprufid fahtus estud idic medicim eizuc medicim acunom nesimom pud medicim. Si quis contra hoc fuerit esto is improbe factus esto, id magisterium eo magisterium annorum proximorum quod magisterium. Si quien esté en contra de esto, improbablemente del magisterio hecho, de él, ese magisterio de los próximos años, porqué el magisterio. Pruterpam medicatinom lehest dolom malom dolud malud sudana inim. Svai pis fortis ionc meddis moltaum herest moltas moltaum licitud. Antequam magistratum leget dolum malum dolo malo sudines enim. Si quis fortis eum magistratus multare volet multa multare liceto. Antes de leer el magistrado el dolo malo, el dolo malo del escritor de piedras preciosas. Si quien de los fuertes magistrados quiere multar mucho, multe el lícito. Pis arageteis maistram carnom aceneis usurom nummom eh exac ligud allam hipust, pantes censas fusts acenei poizeipid spentud quaistur inim eisiuss deiu nail holans deuatud aceneis perum dolom malom. Quis argentus maiorem carnem annis usurum nummum ex hac lege aliam habuerit quantis census fuerit anni quoque promittito quaestor enim iidem iuro nihil halant iurato annis sine dolo malo. Quien de la plata, la mayor carne de años, uso de monedas desde esta ley lo demás habrá en cuanto fue el censo del año también prometió el cuestor por igual nada jura, respiren, jure en años sin dolo malo.
Cippus Abellanus
Osco Latín Español Maiiúí Vestirikiíúí maieís stattieís prupukid sverruneí kvaístureí Abellanúí, íním Maiiúí Lúvkiíúí Maieís Pakalatúí medíkeí deketasiúí Núvlanúí, íním lígatúís Abellanúís íním lígatúís Núvlanúís, pús senateís tanginúd suveís pútúrúspíd ligatús fufans ekss kúmbened: Maio Vestricio mai status praefinito pactum quastori Abella enim Maio Lucio, Mai Puclato magistratus decimario Nolano enim legatis Nolanis qui senatus tangibilia sui utrique legati erant ita convenit: Maio Vestricio en mayo estuvo prescribiendo un pacto en Abella para los magistrados Maio Lucio, Maio Puclato, los décimos de Nola que de su senado tangible eligieron ambos legados de Nola, por lo tanto era conveniente: Sakaraklúm Herekleís úp slaagid púd íst, íním teerúm púd úp eísúd sakaraklúd íst púd anter teremníss eh íst, paí teremenniú múíníkad tanginúd prúftú sint ramnúd, puz ídík sakaraklúm íním ídík terúm múíníkúm múíníkeí tereí fusíd, íním eíseís sakarakleís íním tereís fruktatiuf múíníkú pútúrúmpid fusíd. Templum Herculis ob loco quod est enim terra apud id templo est quod inter termina ex est quae termina munia tangibilium probata sunt recto circuitu ut id templum enim id terra munia in munis territorio foret enim eius templi enim terrae fructus munia utrorumque foret. Un santuario a Hércules en el lugar que es para la tierra, el santuario que es entre el término final, desde que lo terminen es tangible, las tareas son probadas, un circuito recto de que modo para la tierra del templo, el servicio y los deberes en el santuario fueron para ellos, para los frutos de la tierra, los deberes fueron para ambos. Avt Núvlanúm estud Herekleís fíisnaíen dúnúm píspíd Núvlanús ípi pís. Ekkum svaí píd herieset trííbarakavúm tereí púd liímítúm pernúm púís Herekleís fíísnú mefiú íst, ehtrad feíhúss pús Herekleís fíísnam amfret, pert víam pússt íst, paí ípi íst, pústin slagím senateís suveís tanginúd, tríbarakavúm líkítud. Aut Nolano esto Herculis fanum donum quisque Nolanorum ibi quis. Item si quid volent aedificare in terra quod limitibus tenus quibus Herculis fanum medium est, extra murus qui Herculis fanum ambiunt, per viam positum est, quae ibi est, pro locis senatus sui tangibile, aedificare liceto. O en Nola este don de Hércules, el templo para ambos, en Nola, ahí quienes. Además si que quieren construir en la tierra, cual límites en medida que el templo de Hércules es de muro largo, que el templo de Hércules es medio, un ámbito en el templo de Hércules por la vía puesta que ahí es, para el lugar de su senado tangible, construir el licito. Íním íúk tríbarakkiuf pam, Núvlanús estud. Ekkum si quid Abellanús tríbarakattuset íúk tríbarakkiuf, íním úíttiuf Abellanúm estud. Avt púst feíhúís pús físnam amfret, eíseí tereí nep Abelanús nep Núvlanús pídum tríbarakattíns. Enim id aedificium quam aedificaverint, Nolanorum esto. Item si quid Abellani aedificaverint id aedificium, enim usus Abellanorum esto. Aut post muros qui fanum ambiunt, in ea terra neque Abellani neque Nolani quidquam aedificaverint. Entonces el edificio como se construira en Nola esto. Además si que construira Abella un edificio para este uso en Abella. O el posterior muro que el ámbito del templo en esa tierra ni Abella ni Nola construirían cualquier cosa. Avt thesavrúm púd eseí tereí íst, pún patensíns múíníkad tanginúd patensíns, íním píd eíseí thesavreí púkkapíd eestit, alittíúm alttram alttrús herríns. Avt anter slagím Abellanam íním Núvlanam súllad víú uruvú íst, pedú íst eísaí víaí mefiaí teremenniú staíet. Aut thesaurum quod in ea terra est, quando paterent munia tangibilium paterent, enim quidquid in eo thesauro quandoque exstat, portionum alteram alteri caperent. Aut inter loci Abellanum enim Nola ubique via curva est, pedes est in ea via media termina stant. O el tesoro del cual en esa tierra es, cuando abrieron las tareas tangibles la abrieron, por lo que sea en ese tesoro a veces existente, tomen una porción otra en otra. O, entre el lugar de Abella para Nola, la vía es curva, es los pies en esa vía media terminada donde están.
Gramática
La gramática osca es idéntica a la del latín, los métodos de declinación, conjugación, género y sintaxis son similares. Las diferencias radican principalmente en fonología, ortografía y uso de algunas palabras.
La conjunción coordinadora -pe
Pe (y) derivada de (que) está atestiguado como un morfema relacionado, por ejemplo en neque, nec que da en lugar en osco: nep, nip. Estas formas tienen tres funciones: el refuerzo de la negación (= no), la coordinación de una proposición negativa (y no), la función de “partícula focalizadora” (nep… pidem).
Asíndeto
El asíndeto copulativo se utiliza para coordinar los nombres de personas emparentadas por lazos familiares o profesionales así como en fórmulas de imprecación, obedeciendo a criterios fónicos como la aliteración y el orden de sucesión creciente de sílabas, como en biss, aftiím, aitatúm, amirikum, fangvam, biítam, anamúm, (“acciones, espíritu, fuerza, amigo, lengua, vida, ánimo”).
Los nombres de los magistrados están unidos por el asíndeto, pero a veces se utiliza el inim del coordinador. Su valor base es aditivo y a menudo expresa coordinación conectiva. Si, por ejemplo, en la mención de magistrados se agregan otros que ejercen funciones distintas, sus nombres se coordinan con la partícula íním como en una inscripción breve de Pompeya: Min.Heii (s) MV íním MX ekík pavmentum úpsannam dedens ("M. Heius magistrado de Vereia y el colegiado de 10 magistrados dieron operando”).
Sustantivos
El osco tiene seis casos (el caso vocativo no está atestiguado), dos números y cinco declinaciones. La morfología verbal es similar a la latina: tres modos, cinco tiempos (el pluscuamperfecto no está atestiguado), cinco modos verbales indefinidos, dos diátesis y cuatro conjugaciones.
Primera declinación
Las diferencias entre el osco y el latín, con respecto a la primera declinación, son: la terminación -ad del ablativo singular para el primero contra la salida en -ā del latín clásico, pero en concordancia con el latín arcaico (puellād); la salida en -as para el genitivo singular, suplantado en latín clásico por -ae, pero presente en formas más arcaicas (pater familiās); la conservación de la -s intervocálica en el genitivo plural, también en común con el latín arcaico (puellāsom).
Singular | Plural | |
Nominativo | -ú | -as |
Genitivo | -as | -asúm |
Dativo | -aí | -aís |
Acusativo | -am | -ass |
Ablativo | -ad | -aís |
Locativo | -aí | -aís |
Un ejemplo se encuentra en la palabra víú "vía".
Singular | Plural | |
Nominativo | víú | vías |
Genitivo | vías | víasúm |
Dativo | víaí | víaís |
Acusativo | víam | víass |
Ablativo | víad | víaís |
Locativo | víaí | víaís |
Segunda declinación
Las principales diferencias con el latín son: la caída de la terminación latina -os en el singular nominativo (-us para el latín clásico) y la salida en -ús en el plural frente a la en -oī del latín (-i en el latín clásico); la terminación -eís del genitivo en el grupo de la tercera declinación, contra la salida in -oī del latín arcaico; la terminación -oī del latín arcaico se traduce con -úí (debe leerse oi) en lo que respecta al caso dativo; el locativo conserva la terminación -eí en oposición a -i -o del latín; para los casos acusativo y ablativo se aplican las mismas consideraciones que para la primera conjugación.
- Sustantivos masculinos y femeninos.
Singular | Plural | |
Nominativo | - | -ús |
Genitivo | -eís | -úm |
Dativo | -úí | -úís |
Acusativo | -úm | -úss |
Ablativo | -úd | -úís |
Locativo | -eí | -úís |
- Sustantivos neutros.
Singular | Plural | |
Nominativo | -úm | -ú |
Genitivo | -eís | -úm |
Dativo | -úí | -úís |
Acusativo | -úm | -ú |
Ablativo | -úd | -úís |
Locativo | -eí | -úís |
Declinación del sustantivo masculino húrz "huerto".
Singular | Plural | |
Nominativo | húrz | húrtús |
Genitivo | húrteís | húrtúm |
Dativo | húrtúí | húrtúís |
Acusativo | húrtúm | húrtúss |
Ablativo | húrtúd | húrtúís |
Locativo | húrteí | húrtúís |
Raíz -i.
- Sustantivos masculinos y femeninos.
Singular | Plural | |
Nominativo | - | -iús |
Genitivo | -ieís | -iúm |
Dativo | -iúí | -iúís |
Acusativo | -iúm | -iúss |
Ablativo | -iúd | -iúís |
Locativo | -ieí | -iúís |
- Sustantivos neutros.
Singular | Plural | |
Nominativo | -im | -iú |
Genitivo | -ieís | -iúm |
Dativo | -iúí | -iúís |
Acusativo | -im | -iú |
Ablativo | -iúd | -iúís |
Locativo | -ieí | -iúís |
Tercera declinación
Como en latín, también en osco los sustantivos de esta declinación se dividen en grupos: consonante y vocal. La singularidad más obvia es la terminación en -uf del singular nominativo en la raíz de la consonante nasal.
Tema vocalico en i.
- Sustantivos masculinos y femeninos.
Singular | Plural | |
Nominativo | - | -is |
Genitivo | -eís | -íúm |
Dativo | -eí | -ífs / -íss |
Acusativo | -úm | ? |
Ablativo | -íd | -ífs / -íss |
Locativo | ? | ? |
Declinación de la palabra aídil "edil".
Singular | Plural | |
Nominativo | aídil | aídilis |
Genitivo | aídileís | aídilíúm |
Dativo | aídileí | aídilífs |
Acusativo | aídilíúm | ? |
Ablativo | aídilíd | aídilífs |
Locativo | ? | ? |
Raíz consonantica "muda".
- Sustantivos masculinos y femeninos.
Singular | Plural | |
Nominativo | -s | -s |
Genitivo | -eís | -úm |
Dativo | -eí | -ís |
Acusativo | -úm | -s |
Ablativo | -úd | -ís |
Locativo | ? | ? |
- Sustantivos neutros.
No atestiguado.
Declinación de la palabra meddíss "magistrado".
Singular | Plural | |
Nominativo | meddíss | meddíss |
Genitivo | medíikeís | medíkúm |
Dativo | medíkeí | medíkís |
Acusativo | medíkúm | medíks |
Ablativo | medíkúd | medíkís |
Locativo | ? | ? |
Raíz líquida.
Singular | Plural | |
Nominativo | -r | -r |
Genitivo | -eís | -úm |
Dativo | -eí | -ís |
Acusativo | -úm | -rs |
Ablativo | -úd | -ís |
Locativo | -? | -? |
Declinación de la palabra patír "padre".
Singular | Plural | |
Nominativo | patír | patír |
Genitivo | patereís | paterúm |
Dativo | patereí | paterís |
Acusativo | paterúm | paters |
Ablativo | paterúd | paterís |
Locativo | ? | ? |
Raíz nasal.
Singular | Plural | |
Nominativo | -uf | -ns |
Genitivo | -eís | -úm |
Dativo | -eí | -ís |
Acusativo | -úm | -? |
Ablativo | -úd | -íss |
Locativo | -? | -? |
Declinación del sustantivo femenino tríbarakkiuf "edificio".
Singular | Plural | |
Nominativo | tríbarakkiuf | tríbarakkins |
Genitivo | tríbarakkineís | tríbarakkinúm |
Dativo | tríbarakkineí | tríbarakkinís |
Acusativo | tríbarakkinúm | ? |
Ablativo | tríbarakkinúd | tríbarakkiís |
Locativo | ? | ? |
Cuarta declinación
Debido al pequeño número de sustantivos que pertenecen a esta clase, la mayoría de las terminaciones son desconocidas.
Singular | Plural | |
Nominativo | -? | -? |
Genitivo | -ús | -? |
Dativo | -? | -? |
Acusativo | -ím | -? |
Ablativo | -íd | -? |
Locativo | -? | -? |
Quinta declinación
De la quinta declinación sólo se conoce la terminación del singular nominativo -es y del dativo singular -í, como en el sustantivo Cerres "Ceres".
Tabla comparativa de vocabulario
Una lista de palabras oscas comparadas con el latín que reflejan su evolución desde el protoitálico.
Español | Protoitálico | Latín | Osco[4][5] |
---|---|---|---|
actuar | ago | agere | acum |
brillaba | asai | arae | aisaí |
plata | argentod | argento | aragentud |
campaña | kampana | campania | campanud |
cena | kertsna | cena | cersna |
cielo | kailom | caelum | cailam |
otro | alter | alter | altre |
ante | ante | ante | ant |
o | awte | aut | avt |
censo | kenseo | censere | censaum |
ciudadano | keiwis | civis | ceus |
con | kom | cum | com |
contra | kontrod | contra | contrud |
de | det | de | dat |
decir | deiko | dicere | deicum |
regalo, don | donom | donum | dúnum |
para, y | enim | enim | iním |
ella | esa | ea | eisaí |
extra | ekstrad | extra | ehtrad |
ser | ezom | esse | ezum |
es | este | est | íst |
este | xeike | hic | eice |
esta, esto | estod | esto | estud |
hacer | fakio | facere | facum |
hizo | fakitod | facito | factud |
tener, haber | xabeo | habere | hafum |
templo | feznom | fanum | fíísnam |
familia | famelo | familia | famelo |
flora | flosa | flora | flusa |
hermano | frater | frater | fratrer |
fuerte | forktis | fortis | fortis |
fruto | fruktos | fructus | fructatiuf |
fue | fused | foret | fusid |
gracias | gwratos | gratias | brateis |
debajo | xundra | infra | huntrus |
hay | ipi | ibi | ípi |
el | ise | is | izi |
ese | ide | id | idic |
el | ole | ille | úlle |
entre | enter | inter | anter |
emperador | emperator | imperator | embratur |
improbado | emprobed | improbe | amprufid |
lengua | dengua | lingua | fangua |
lágrima | dakruma | lacrima | dacruma |
ley | leigos | lego | leígúss |
lícito | liketod | liceto | líkitud |
libre | louderod | libero | lovfrud |
lugar | stlokod | loco | slagid |
más | magis | magis | mais |
malo | malom | malum | malom |
mano | manom | manum | manim |
medio | mediod | medio | mefiud |
mercado | merikatod | mercato | mericatud |
menos | minos | minus | mins |
mucho | multam | multam | moltam |
tareas | muinikad | munia | muinicad |
ni | nekwe | neque | nep |
no | nen | non | nei |
nuevo | nowos | novus | nú |
cuando | kwando | quando | pún |
y | kwe | que | pe |
quien | kwoi | qui | pús |
porqué?, qué? | kwid | quid | píd |
quién?, cual? | kwis | quis | pís |
porque, pues, que | kwod | quod | pud |
padre | pater | pater | patír |
antes | prai | prae | prai |
patear | patensint | paterent | patensíns |
presente | praisented | praesente | praisentid |
primero | prumom | primum | promom |
para | pro | pro | pru |
después | postem | post | pust / pustin |
posterior | posterios | posterius | pústiris |
puente | pontem | pontem | púuttram |
rojo | rudos | rubus | rufrus |
salvo | salwos | salvus | salavs |
santuario | sawrom | saurum | savrúm |
senado | senatos | senatus | senateís |
escrito | skreiptos | scriptus | scriftas |
su | sweis | sui | suveís |
sí | swei | si | svaí |
tanto | etantos | tantus | etantus |
toro | taurom | taurum | taurom |
tierra | terza | terra | terrúm |
terminar | termenios | terminus | teremenniu |
todo | umniom | omnium | úíním |
vida | gwitam | vitam | biitam |
camino, vía | wija | via | viaí |
vino | winos | vinus | vinus |
vivo | gwiwos | vivus | bivus |
Referencias
- Rex. E. Wallace, 2004, p. 813
- Robert Planta 2011, Grammatik der Oskisch-Umbrischen Dialekts
- «La lingua Osca». Sanniti.
- https://thevore.com/oscan/
- Stuart-Smith, Jane (2004). Phonetics and Philology: Sound Change in Italic. Oxford University Press.
Bibliografía
- Buck, Carl Darling (1904). A Grammar of Oscan and Umbrian. With a Collection of Inscriptions and a Glossary (en inglés). Evolution Publishing, 2005. ISBN 1-889758-72-8.
- Salvucci, Claudio R. (1999). A Vocabulary of Oscan (en inglés). Evolution Publishing. ISBN 1-889758-06-X.
- Stuart-Smith, Jane (2004). «3. Philology: The Evidence for the Italic Development». Phonetics and Philology: Sound Change in Italic. Oxford University Press. pp. 77-99. ISBN 0-19-9257736.
- Wallace, Rex E. (2004). «33. Sabellian langauges». En Roger D. Woodard, ed. World's Ancient Languages (en inglés). Camdridge. pp. 812-839. ISBN 978-0-52156256-0. Consultado el 4 de abril de 2010.
- Barreda Pascual, Adela (1995). «El valor de la onomástica en el estudio de los nominativos plurales temáticos en -eis como nominativos de influencia osca». Faventia: revista de filologia clàssica (Universitat Autònoma de Barcelona. Departament de Filologia Clàssica) 17 (1): 49-65. (enlace roto disponible en Internet Archive; véase el historial, la primera versión y la última).
Enlaces externos
- Wikimedia Commons alberga una categoría multimedia sobre Idioma osco.
- Vocabulario osco (en inglés)
- Lengua osca
- Alfabeto osco