Idioma télugu
El télugu o telugu (తెలుగు telugu, AFI: [ˈt̪el̪ugu]) es una lengua hablada mayormente en los estados de Telangana, Andhra Pradesh y el distrito de Yanam, donde es un idioma oficial. También es hablado en los estados vecinos de Chhattisgarh, Karnataka, Maharashtra, Orissa y Tamil Nadu. Es la lengua con el segundo mayor número de hablantes nativos en la India (74 millones hasta 2001) y la decimotercera en la lista Ethnologue de las lenguas más habladas en el mundo. Es una de las veintidós lenguas establecidas de la República de la India y una de las cuatro lenguas clásicas. Escrita en escritura télugu, el télugu es una lengua dravídica central del sur influida por el sánscrito y el prácrito, así como por el hindi-urdu alrededor de Hyderabad.
| Télugu | ||
|---|---|---|
| తెలుగు / Telugu | ||
| Hablado en | India | |
| Región | Península Indostánica | |
| Hablantes | 74 millones de nativos (80 millones en total) | |
| Puesto | 15º (Ethnologue, 2013) | |
| Familia | Télugu | |
| Escritura | escritura telegu | |
| Estatus oficial | ||
| Oficial en | Andhra Pradesh | |
| Códigos | ||
| ISO 639-1 | te | |
| ISO 639-2 | tel | |
| ISO 639-3 | tel | |
| Telugu en la India | ||
Distribución geográfica
El télugu es una lengua hablada principalmente por los telinga en Telangana y Andhra Pradesh en India y en estados indios vecinos como Karnataka, Tamil Nadu, Maharastra y Orissa. Además se habla en Baréin, Fiyi, Malasia, Mauricio, Estados Unidos, Singapur, Reino Unido y los Emiratos Árabes Unidos. En los Estados Unidos hay una próspera comunidad de hablantes de télugu.
Clasificación
El télugu pertenece al grupo télugu, junto con chenchú, savara y waddar. Estas lenguas forman parte de las lenguas drávidas surcentrales.
Alfabeto
Consonantes
| క | ఖ | గ | ఘ | ఙ | |
| ka /kʌ/ | kha /kʰʌ/ | ga /gʌ/ | gha /gʱʌ/ | ṅa /ŋʌ/ | |
| చ | ఛ | జ | ఝ | ఞ | |
| ca /ʧʌ/ | cha /ʧʰʌ/ | ja /ʤʌ/ | jha /ʤʱʌ/ | ña /ɲʌ/ | |
| ట | ఠ | డ | ఢ | ణ | |
| ṭa /ʈʌ/ | ṭha /ʈʰʌ/ | ḍa /ɖʌ/ | ḍha /ɖʱʌ/ | ṇa /ɳʌ/ | |
| త | థ | ద | ధ | న | |
| ta /t̪ʌ/ | tha /t̪ʰʌ/ | da /d̪ʌ/ | dha /d̪ʱʌ]/ | na /n̪ʌ/ | |
| ప | ఫ | బ | భ | మ | |
| pa /pʌ/ | pha /pʰʌ/ | ba /bʌ/ | bha /bʱʌ/ | ma /mʌ/ | |
| య | ర | ల | వ | ళ | |
| ya /jʌ/ | ra /ɾʌ/ | la /lʌ/ | va /ʋʌ/ | ḷa /ɭʌ/ | |
| శ | ష | స | హ | క్ష | ఱ |
| śa /ɕʌ/ | ṣa /ʂʌ/ | sa /sʌ/ | ha /hʌ/ | ksha | RRa |
Vocales
| అ | a /ʌ/ | క | ka |
| ఆ | ā /a:/ | కా | kā |
| ఇ | i /i/ | కి | ki |
| ఈ | ī /i:/ | కీ | kī |
| ఉ | u /u/ | కు | ku |
| ఊ | ū /u:/ | కూ | kū |
| ఋ | ṛ /rɨ/ ó /ru/ | కృ | kṛ |
| ౠ | ṝ /ri:/ ó /ru:/ | కౄ | kṝ |
| ఎ | e /e/ | కె | ke |
| ఏ | ē /e:/ | కే | kē |
| ఐ | ai /aj/ | కై | kai |
| ఒ | o /o/ | కొ | ko |
| ఓ | ō /o:/ | కో | kō |
| ఔ | au /aw/ | కౌ | kau |
Otros signos
| ్ | Ø | క్ | k |
| ఁ | aṅ | కఁ | kaṅ |
| ం | am̩ | కం | kam̩ |
| ః | ah̩ | కః | kah̩ |
Consonantes dobles
| క్క | క్ఖ | క్గ | క్ఘ | క్ఙ |
| kka | kkha | kga | kgha | kṅa |
| క్చ | క్ఛ | క్జ | క్ఝ | క్ఞ |
| kca | kcha | kja | kjha | kña |
| క్ట | క్ఠ | క్డ | క్ఢ | క్ణ |
| kṭa | kṭha | kḍa | kḍha | kṇa |
| క్త | క్థ | క్ద | క్ధ | క్న |
| kta | ktha | kda | kdha | kna |
| క్ప | క్ఫ | క్బ | క్భ | క్మ |
| kpa | kpha | kba | kbha | kma |
| క్య | క్ర | క్ల | క్వ | క్ళ |
| kya | kra | kla | kva | kḷa |
| క్శ | క్ష | క్స | క్హ | |
| kśa | kṣa | ksa | kha |
Ejemplo
ప్రతిపత్తిస్వత్వముల విషయమున మానవులెల్లరును జన్మతః స్వతంత్రులును సమానులును నగుదురు. వారు వివేదనాంతఃకkరణ సంపన్నులగుటచే పరస్పరము భ్రాతృభావముతో వర్తింపవలయును.
Transcripción
Pratipattisvatvamula viṣayamuna mānavulellarunu janmataḥ svataṁtrulunu samānulunu naguduru. Vāru vivēdanāṁtaḥkaraṇa saṁpannulaguṭačē parasparamu bʰrātṛbʰāvamutō vartiṁpavalayunu.
Traducción
Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos. Dotados como están de razón y conciencia y deben actuar los unos con los otros en un espíritu de hermandad, donde está el amor verdadero.
Medios de comunicación en télugu
- Eenadu
- Andhra Prabha
- Namaste Telangana
- ETV Network
Enlaces externos
- Artículo sobre el télugu en Proel.org